ذوب طلا یکی از مراحل حساس و مهم در فرآوری این فلز گران‌بهاست. برخلاف تصور عمومی، این فرآیند چندان ساده نیست و نیاز به دقت، تجربه و ابزار مناسب دارد. در این مطلب، به بررسی روش‌های متداول ذوب طلا در ایران و همچنین روند تولید شمش طلا به صورت خلاصه و کاربردی می‌پردازیم.
فرآیند ذوب طلا
در اغلب کارگاه‌های طلاسازی کشور، عملیات ذوب طلا به شیوه‌های سنتی و دستی صورت می‌گیرد. معمولاً طلا پس از وزن‌کشی داخل بوته مخصوص قرار گرفته و با شعله مستقیم حرارت داده می‌شود. برخی از طلاسازان برای تسریع در ذوب، از پودرهایی مانند «تنکا» استفاده می‌کنند. البته دستگاه‌های مدرن ذوب طلا نیز وجود دارند که در مقایسه با روش دستی مزایایی چون کنترل بهتر دما و جلوگیری از اکسید شدن دارند، اما هنوز در ایران به شکل محدودتری استفاده می‌شوند.
روش‌های اصلی ذوب طلا
طلا عمدتاً به دو روش زیر ذوب می‌شود:
-
هوا-گاز: مناسب برای مقدار کم طلا. در این روش از مشعل هوا-گاز، کپسول اکسیژن، کپسول گاز و بوته مخصوص استفاده می‌شود.
-
کوره ذوب: برای حجم‌های بالا از طلا، کوره‌های بوته‌ای گازی یا برقی به کار گرفته می‌شود. در این روش، عایق‌کاری مناسب کوره برای جلوگیری از اتلاف انرژی اهمیت زیادی دارد.
در هر دو روش، مهارت فرد اپراتور بسیار حیاتی است، چراکه در صورت وجود پودر تیزابی، احتمال پاشش طلا از بوته وجود دارد. همچنین برای حفظ دقت، هر بوته مخصوص عیار مشخصی از طلاست و معمولاً علامت‌گذاری می‌شود.
تجهیزات مورد نیاز برای ذوب طلا
برای کوره ذوب:
-
کوره بوته‌ای کوچک
-
مشعل گاز
-
ریژه (قالب فلز مذاب)
-
ابزار ایمنی
-
همزن گرافیتی
-
بوته گلدانی
-
انبر مخصوص
برای روش هوا-گاز:
-
بوته کاسه‌ای
-
انبر یا دستک بوته
-
وسایل ایمنی
-
ریژه
-
همزن
مواد شیمیایی گدازآور در ذوب طلا
برای تسهیل فرآیند ذوب، از ترکیبات گدازآور استفاده می‌شود. در صورت خالص بودن طلا، از مقدار کمی بوراکس استفاده می‌شود. اگر طلا دارای ناخالصی باشد، بسته به نوع آن، موادی نظیر کربنات سدیم، نیترات سدیم یا نیترات پتاسیم به کار می‌رود.
مزایای استفاده از مواد گدازآور:
-
کاهش مصرف انرژی (برق و سوخت)
-
افزایش سرعت حذف ناخالصی‌هایی مانند جیوه
-
افزایش بازده و سودآوری
شمش طلا چیست؟
شمش طلا قطعه‌ای فلزی با عیار بالا است که هم به عنوان ماده اولیه در صنایع و هم برای سرمایه‌گذاری دارای اهمیت زیادی است.
روش‌های تولید شمش طلا
دو روش اصلی برای ساخت شمش طلا وجود دارد:
-
ریخته‌گری سنتی: روش رایج در کارگاه‌ها.
-
روش خلاء: رایج‌تر در پالایشگاه‌ها. در این شیوه، شمش نهایی کیفیت بالاتر و سطحی صاف‌تر دارد که مورد پسند مصرف‌کنندگان است.
مراحل تولید شمش طلا
-
خالص‌سازی فلز طلا
-
تبدیل به گرانول (دانه‌های ریز فلز)
-
مهر زدن لوگو یا آرم بر روی شمش
-
ثبت شماره سریال برای شناسایی
در نسخه‌های مدرن این فرآیند، دستگاه‌های مجهز به سیستم‌های کنترلی استفاده می‌شوند. این تجهیزات مزایایی مانند کنترل خودکار دما، بهبود کیفیت محصول، افزایش بهره‌وری، و امکان تشخیص نقص در هر مرحله از تولید را فراهم می‌کنند.