حسابداری به‌طور کلی بر پایه ثبات دارایی، بدهی و سرمایه استوار است. در پایان هر دوره مالی، سود یا زیان محاسبه شده و به سرمایه افزوده یا از آن کسر می‌شود. اما در حسابداری صنف طلافروشی، تفاوت‌های مهمی وجود دارد.
حسابداری طلا فروشی با سایر مشاغل تفاوت‌های چشمگیری دارد. یک حسابدار در این حوزه باید اطلاعات کاملی از نحوه خرید و فروش طلا، انواع معاملات و روش‌های مدیریت مالی داشته باشد.
در این حوزه، دارایی‌های شناور بر اساس قیمت روز محاسبه می‌شوند. از آنجایی که معاملات طلا به‌صورت تهاتر (پایاپای) انجام می‌شود، حساب‌های بدهکار و بستانکار نیز به‌صورت شناور و بر مبنای نرخ لحظه‌ای طلا ثبت می‌شوند. این امر موجب پیچیدگی زیاد در محاسبه سود و زیان شده و نیاز به دقت و تخصص بالایی دارد.
تأثیر نوسانات قیمت بر سود و زیان در حسابداری طلا
تصور کنید شخصی ۱۰۰ تومان داشته و هر گرم طلا ۱۰ تومان باشد. او ۱۰ گرم طلا خریداری می‌کند. حال اگر قیمت طلا به ۱۲ تومان افزایش یابد، دارایی او به ۱۲۰ تومان می‌رسد. این افزایش ارزش، “تعدیل قیمت” نام دارد. اما اگر او طلای خود را با ۱۲۸ تومان بفروشد، در حسابداری سنتی، سود ۲۸ تومان در نظر گرفته می‌شود. درحالی‌که در صنف طلافروشی، سود واقعی بر مبنای افزایش قیمت طلا محاسبه شده و فقط ۸ تومان در نظر گرفته می‌شود.
اگر پس از فروش، قیمت طلا به ۱۳ تومان برسد، این شخص دیگر قادر به خرید همان ۱۰ گرم طلا نخواهد بود، زیرا برای خرید آن به ۱۳۰ تومان نیاز دارد. این نشان‌دهنده تأثیر مستقیم نوسانات قیمت بر سود و زیان طلافروشان است.
واحدهای اندازه‌گیری طلا و جواهر
صنعت طلا و جواهر قدمتی چند هزار ساله دارد و برخی از واحدهای اندازه‌گیری آن از دوران باستان باقی مانده‌اند:
- گندم: ۰.۰۴۸ سوت گرم
- لپه: ۲ گندم (۰.۰۹۶ سوت گرم)
- نخود: ۲ لپه یا ۴ گندم (۰.۱۹۲ سوت گرم)
- قیراط: ۰.۲ سوت گرم
- مثقال: ۲۴ نخود (۴.۶۰۸۳ گرم)
- اونس: ۳۱.۱۰۳۴۳ گرم (واحد جهانی طلا)
امروزه بیشتر از واحدهای گرم، مثقال، قیراط و اونس استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها و معایب طلا
طلا دارای ویژگی‌هایی منحصربه‌فرد است که باعث ارزشمندی آن شده‌اند:
- مقاومت در برابر هوا و اسیدها: تغییر رنگ و حالت نمی‌دهد.
- چکش‌خواری بالا: قابلیت شکل‌پذیری فوق‌العاده دارد.
اما مهم‌ترین ضعف آن، نرمی بیش‌ازحد است که باعث تغییر شکل آسان آن در برابر ضربه می‌شود. برای حل این مشکل، آلیاژسازی انجام می‌شود.
استاندارد عیار طلا و نحوه محاسبه آن
در گذشته، عدد ۲۴ به‌عنوان عددی قدرتمند در حسابگری در نظر گرفته می‌شد و شمش خالص طلا را ۲۴ عیار می‌نامیدند. عیار طلا به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:
- طلای ۱۸ عیار: ۱۸ واحد طلای خالص + ۶ واحد فلز دیگر
- طلای ۱۷ عیار: ۱۷ واحد طلای خالص + ۷ واحد فلز دیگر
- طلای ۹ عیار: ۹ واحد طلای خالص + ۱۵ واحد فلز دیگر
در قیمت‌گذاری، فقط ارزش طلای خالص محاسبه شده و فلزات دیگر تأثیری در آن ندارند.
تهاتر در حسابداری طلافروشی
به‌دلیل ارزش بالای طلا، بسیاری از طلافروشان ترجیح می‌دهند سرمایه خود را به‌صورت طلا حفظ کرده و کمتر از پول رایج کشور استفاده کنند. به همین دلیل، معاملات بین خود را به‌صورت پایاپای انجام می‌دهند. در این معاملات، به‌جای دریافت پول، طلا دریافت می‌شود و در صورت نیاز، تبدیل به وجه نقد می‌شود که به این فرآیند “پولی کردن” گفته می‌شود.
دو نوع معامله در حسابداری طلا
حسابداری طلافروشی شامل دو دسته معامله اصلی است:
- معاملات درون صنف: این معاملات بر پایه تهاتر بوده و تحت عنوان دریافت و پرداخت ثبت می‌شوند.
- معاملات بیرون از صنف: در این بخش، طلا مشابه سایر کالاها خرید و فروش شده و مالیات و سود نیز محاسبه می‌شود.
در سیستم حسابداری طلافروشی، برخلاف سایر مشاغل که حساب‌ها به‌صورت بدهکار و بستانکار ریالی ثبت می‌شوند، در این حوزه حساب‌ها در چهار ستون “بدهکار و بستانکار ریالی” و “بدهکار و بستانکار طلایی” نگه‌داری می‌شوند.
نحوه محاسبه اجرت ساخت در حسابداری طلا
سازندگان مصنوعات طلا چهار روش برای تعیین اجرت دارند:
- اجرت گرمی: محاسبه مزد ساخت به ازای هر گرم طلا.
- اجرت کل (هر عدد): تعیین مبلغ ثابت برای هر قطعه بدون توجه به وزن آن.
- اجرت درصدی: دریافت درصدی از وزن طلا به‌عنوان مزد.
- اجرت ترکیبی (گرمی و درصدی): ترکیبی از دو روش قبل.
نمونه ثبت فاکتور در حسابداری طلا
مثال اجرت گرمی:
- ۱۰ گرم طلا × ۱۰۰,۰۰۰ ریال = ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال
- ثبت نهایی: ۱۰ گرم طلا + ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال اجرت
مثال اجرت درصدی:
- ۱۰ گرم طلا × ۷٪ = ۰.۷ گرم طلا
- ثبت نهایی: ۱۰.۷ گرم طلا
مثال اجرت ترکیبی:
- ۱۰ گرم طلا × ۷٪ = ۰.۷ گرم طلا
- ۱۰ گرم طلا × ۱۰۰,۰۰۰ ریال = ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال
- ثبت نهایی: ۱۰.۷ گرم طلا + ۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال اجرت
نتیجه‌گیری
حسابداری طلافروشی به‌دلیل نوسانات قیمت طلا و ماهیت تهاتری معاملات، پیچیدگی‌های زیادی دارد. برای دقت بیشتر در محاسبات، استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی حسابداری طلافروشی توصیه می‌شود. جهت دانلود ویدئوهای آموزشی و نرم‌افزارهای مرتبط، می‌توانید به وب‌سایت‌های معتبر در این زمینه مراجعه کنید.