معرفی بازارهای طلای اصفهان (میدان نقش جهان)
میدان نقش جهان که پیش‌تر به نام میدان شاه شناخته می‌شد و پس از انقلاب ۱۳۵۷ با نام میدان امام نامگذاری شد، میدانی مستطیل‌شکل با طول ۵۶۰ متر و عرض ۱۶۰ متر (معادل ۴۴۰ قدم در طول و ۱۶۰ قدم در عرض) در قلب شهر اصفهان است. این میدان در کنار زاینده‌رود و به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. معماران بزرگی مانند شیخ بهایی، استاد علی‌اکبر اصفهانی و استاد محمدرضا اصفهانی در طراحی آن نقش داشتند و در دوره پهلوی نیز مرمت‌هایی روی آن انجام شده است.
دورتادور میدان با ۲۰۰ حجره دوطبقه پوشیده شده است و بناهای تاریخی زیبایی در دل آن جای گرفته‌اند. برای حفاظت از میدان و آثار تاریخی، طاق‌هایی اطراف آن ساخته شده که امروزه به حجره‌های تجاری تبدیل شده‌اند.
عناصر اصلی بازار میدان نقش جهان شامل موارد زیر است:
-
راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار: مسیرهای طولانی که دو طرف آن دکان‌ها و مغازه‌ها قرار دارند، مانند بازار تفنگ‌سازها و بازار نسبه.
-
سرا: مجموعه‌ای با حیاط مرکزی و حجره‌های به هم پیوسته در اطراف آن، که از نظر تعداد طبقات و نوع معماری متفاوت‌اند، مثل سرای منجم، سرای سنگ‌تراش‌ها و سرای مخلص.
-
تیمچه: فضاهای سرپوشیده کوچک مخصوص عرضه کالایی خاص، که دارای تزئینات چشمگیرتری نسبت به بخش‌های دیگر بازار هستند، مانند تیمچه ملک.
-
چهارسوق یا چارسو: محلی در تقاطع دو راسته اصلی بازار با معماری و تزئینات داخلی مفصل.
در چهار طرف میدان نقش جهان، بناهای تاریخی شاخصی چون عالی‌قاپو، مسجد امام (مسجد شاه)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه (ورودی اصلی بازارچه) قرار دارند.
این میدان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ به ثبت ملی ایران رسید و از نخستین آثار ایرانی بود که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
1) بازار زرگرها (راسته بازار)
بازار زرگرها که به بازار طلا نقش جهان نیز معروف است، یکی از قدیمی‌ترین بازارهای طلافروشی میدان به حساب می‌آید. این بازار از چهارسوی کرباس‌فروش‌ها تا بازار قهوه‌کاشی‌ها کشیده شده و در وسط آن چهارسویی وجود دارد که به دارالشفاء منشعب می‌شود. مسجد کوچکی به نام دارالشفا نیز در این بازار واقع شده است.
در این بازار تعداد زیادی مغازه طلافروشی با کسبه‌های قدیمی و باتجربه وجود دارد و علاوه بر بازار بزرگ اصفهان، این مکان به عنوان مرکزی برای خرید و فروش انواع طلا و جواهر شناخته می‌شود. معماری و تزئینات زیبای بازار نیز توجه هر بازدیدکننده‌ای را جلب می‌کند.
این بازار در مجاورت مراکز مهمی مانند بازار قیصریه، سرای مخلص و عصارخانه شاهی قرار دارد.
2) بازار تفنگ‌سازها
این بازار که در دوره شاه عباس صفوی ساخته شده، در سرای مخلص به بازار سماورسازها متصل است و همچنین بازاری فرعی به نام بازار چخماق‌سازها دارد. سابقاً به این بازارها بازار شمشیرگرها هم گفته می‌شد. در این بازار، مغازه‌های فروش آبشده طلا فعالیت می‌کنند و روزهای کاری آن معمولاً به جز ایام تعطیل است.
3) سرای مخلص
این سرا که مربوط به دوره صفوی است در میدان نقش جهان، نزدیک بازار مرکزی طلا، چایخانه آزادگان و عصارخانه شاهی واقع شده است. طبقه پایین این سرا عمدتاً محل عمده‌فروشی لوازم آرایشی و بهداشتی است و در طبقه بالا، مغازه‌های طلافروشی فعالیت می‌کنند.
دفتر فروش و پشتیبانی حسابداری طلا زمرد (شعبه بازار) نیز در طبقه بالای سرای مخلص قرار دارد و همه روزه به جز تعطیلات رسمی از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر آماده خدمت‌رسانی به مشتریان است.
4) تیمچه ملک
تیمچه ملک یا سرای ملک التجار در راسته شرقی بازار بزرگ، کمی جلوتر از بازار زرگرها و عصارخانه شاهی قرار دارد و یکی از زیباترین و کامل‌ترین تیمچه‌های بازار اصفهان به شمار می‌رود. این بنا متعلق به دوره قاجار است و تاریخ ۱۳۲۲ هجری قمری بر کتیبه اشعار فارسی داخل آن ثبت شده است. این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ به ثبت ملی ایران رسیده است.
تیمچه ملک نگینی در بازار قیصریه است و توسط حاج ابراهیم ملک التجار، یکی از بزرگان و خیرین معروف قرن چهاردهم هجری قمری ساخته شده است. این تیمچه شامل سه بخش اصلی تیمچه، سرا و بهاربند است که در عین مستقل بودن، به یکدیگر متصل‌اند.
امروزه حجره‌ها و مغازه‌های عمده‌فروشی طلا در این مکان فعال هستند و کسبه به جز ایام تعطیل، روزانه به فعالیت می‌پردازند.
5) بهاربند ملک (باربند ملک)
این بخش انتهایی تیمچه ملک التجار است که علاوه بر اینکه فضای باز و پارکینگی برای تجار و مشتریان فراهم می‌کند، محل مغازه‌های عمده‌فروشی طلا نیز می‌باشد.
6) سرای تجاری محمدصادق خان (چهارباغ)
سرای تجاری محمدصادق خان، واقع در میدان نقش جهان و بازار دروازه اشرف، مرکز عمده‌فروشی طلا در اصفهان است. این سرا در دوره قاجار ساخته شده و در نزدیکی مراکز مهمی همچون کاروانسرای ساروتقی، بازار مسگرها و بازار سرای هندوها قرار دارد.
این بنای تاریخی با آجرهای قرمز و طرح‌های هنری خود جلوه ویژه‌ای به محیط اطراف داده و ورودی مغازه‌های طلافروشی آن نیز فضای لوکس و منحصر به فردی برای مشتریان ایجاد کرده است. سالانه گردشگران زیادی به دلیل معماری زیبا و متفاوت این سرا به این منطقه جذب می‌شوند.
7) بازار نسبه
این بازار کوچک بین بازار تفنگ‌سازها و بازار زرگرها واقع شده و بیشتر مغازه‌های آن به صنف طلا و رسته آبشده‌فروشی اختصاص دارد.
8) سرای سفیدکوب‌ها (سپیدکوب‌ها)
اگرچه بنای این سرا قدمتی چندساله دارد، اما فعالیت جدی آن در چند سال اخیر آغاز شده است. ابتدا این سرا محل کارگاه‌های تعمیر طلا بود و امروزه علاوه بر کارگاه‌های کوچک، مغازه‌های فروش عمده آبشده طلا نیز در آن فعال‌اند. همچنین دفتر انجمن سازندگان و تولیدکنندگان طلا در این سرا واقع شده است.